Một góc lễ hội Thành Tuyên
Giữ nét đẹp văn hoá truyền thống
Một trong những nét mới khi triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 là đảm bảo NTM phát triển hài hòa, bền vững, giàu bản sắc, nâng cao dân trí và chất lượng sống cho người dân. Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020 - 2025) tiếp tục xác định "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người", là một trong các nhiệm vụ trọng tâm và “Phát huy tiềm năng, đẩy mạnh phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh” là một trong 3 khâu đột phá của tỉnh. Bám sát mục tiêu trên, Tuyên Quang chú trọng khai thác, bảo tồn giá trị văn hóa bản địa đa dạng, đặc sắc, xem đó là tài sản quý cần bảo vệ và phát huy để nông thôn không chỉ giàu, đẹp mà còn đậm đà bản sắc văn hóa. Nhìn lại chặng đường hơn một thập kỷ xây dựng NTM, chính quyền và người dân trong tỉnh cảm thấy tự hào vì bộ mặt làng quê, đời sống nay đã sang trang mới. Để có được quả ngọt này, ngoài quan tâm xây dựng bộ mặt nông thôn hiện đại thì các địa phương cũng chú trọng xây dựng con người mang giá trị văn hóa truyền thống.
Lễ hội Đình Minh Cầm xã Đội Bình, huyện Yên Sơn
Hội Nông dân huyện Sơn Dương có 31 cơ sở hội, trên 25.700 hội viên. Những năm qua, Hội Nông dân huyện đã phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong quá trình phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn gắn với xây dựng NTM, được cán bộ, hội viên nông dân hưởng ứng thực hiện. Từ năm 2023 đến nay, Hội Nông dân các cấp đã tham gia sửa chữa và làm mới trên 60 km đường giao thông thôn, xóm; làm mới trên 17 km kênh mương, nạo vét gần 100 km kênh mương, hiến 40.350 m2 đất để mở rộng các tuyến đường và làm công trình công cộng, làm mới trên 1.800 hầm bể Biogas và bể tự hoại; đóng góp trên 11 tỷ đồng xây dựng công trình, mua sắm trang thiết bị nhà văn hóa...Phong trào “Nông dân thi đua sản xuất kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững” được triển khai thực hiện có hiệu quả. Đến nay, toàn huyện có trên 8.000 hộ nông dân đạt danh hiệu Hộ sản xuất kinh doanh giỏi. Từ phong trào trên đã tạo việc làm ổn định cho trên 20.000 lao động tại địa phương. Bên cạnh đó Hội Nông dân huyện hỗ trợ 50 triệu đồng cho 1 hộ hội viên nông dân có hoàn cảnh khó khăn tại xã Kháng Nhật xóa nhà ở tạm, nhà dột nát; phối hợp tuyên truyền, giúp đỡ làm mới, sửa chữa 136 nhà cho các hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn huyện.
Chú trọng thực hiện tốt cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”, phong trào thi đua “Tuyên Quang chung sức xây dựng NTM”, phong trào “Tuyên Quang chung tay xử lý rác thải và phòng chống rác thải nhựa”, Đề án xoá nhà tạm nhà dột nát cho hộ nghèo… Đến nay Mặt trận Tổ quốc huyện Hàm Yên đã vận động nhân dân hiến hơn 68 nghìn m2 đất, đóng góp xây dựng trên 135 km đường giao thông nông thôn, lắp đặt trên 37 km kênh mương và công trình hạ tầng nông thôn. Đặc biệt đã hỗ trợ xoá trên 1.500 nhà tạm, dột nát với kinh phí trên 80 tỷ đồng… Nói những điều này để thấy rằng, dù xã hội ngày càng hiện đại nhưng tình làng nghĩa xóm, đạo lý tương thân tương ái vẫn luôn là truyền thống ăn sâu vào lối sống của người dân nông thôn.
Bản sắc văn hóa trong xây dựng NTM còn được người dân thể hiện rõ qua việc tuân thủ, tôn trọng quy ước, hương ước tại khu dân cư. Đó là có trách nhiệm trong đóng góp công sức xây dựng, bảo vệ các công trình giao thông, di tích lịch sử - văn hóa; tích cực tham gia các hoạt động văn hóa - văn nghệ; tổ chức đám cưới, đám tang phù hợp với thuần phong mỹ tục, bản sắc văn hóa của từng dân tộc và hoàn cảnh kinh tế gia đình.
Phát huy giá trị lễ hội dân gian, lưu giữ truyền thống văn hoá dân tộc
Trong quá trình xây dựng NTM, ngoài những tiêu chí cứng, các địa phương trên địa bàn tỉnh rất chú trọng đến các tiêu chí văn hóa, nhất là trong xây dựng và phát huy công năng của các thiết chế văn hóa. Tiêu biểu, tại các xã, các mô hình câu lạc bộ, đội, nhóm sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao… không ngừng được nhân rộng. Việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa nông thôn được chú trọng nhằm giữ gìn hồn quê Việt; góp phần không ngừng nâng cao đời sống tinh thần cho người dân nông thôn.
Với mong ước lưu giữ truyền thống văn hóa dân tộc, nhiều năm qua Tuyên Quang đã khôi phục các lễ hội truyền thống như: Lễ hội Lồng Tông (hay còn gọi là Lễ hội xuống đồng) là lễ hội lớn nhất của người Tày diễn ra từ ngày mùng 5 đến ngày 15 tháng Giêng hằng năm trên địa bàn tỉnh, là lễ hội phản ánh mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Với những nét văn hóa đặc sắc được lưu giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ, Lễ hội Lồng tông của đồng bào dân tộc Tày tỉnh Tuyên Quang được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; Lễ hội Cầu may và Cầu mùa diễn ra vào ngày mùng 2 và mùng 4 tháng Giêng hàng năm tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương; Lễ hội Động Tiên, huyện Hàm Yên. Đây là lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc huyện Hàm Yên được tổ chức vào mùng 9 tháng Giêng (Âm lịch) hàng năm với mong ước một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và quảng bá những sản phẩm nông sản truyền thống; Lễ hội Nhảy lửa dân tộc Pà Thẻn, Lễ hội nhảy lửa thường được tổ chức vào đầu năm, là một lễ hội có truyền thống lâu đời của đồng bào dân tộc Pà Thẻn. Theo quan niệm của người Pà Thẻn, lửa được coi là vị thần thiêng liêng mang lại sự ấm áp, mang lại cho bà con cuộc sống ấm no, hạnh phúc, cũng như có sức mạnh xua đuổi tà ma, bệnh tật; Lễ hội đình làng Giếng Tanh được tổ chức vào ngày mùng 10 tháng Giêng (Âm lịch) tại xã Kim Phú, huyện Yên Sơn, đây là lễ hội lớn nhất trong năm của đồng bào dân tộc Cao Lan; Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ là nghi lễ truyền thống quan trọng của đồng bào vùng cao. Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ có ý nghĩa to lớn, là cột mốc đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông Dao Đỏ, đồng thời là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng người Dao Đỏ ở Tuyên Quang. Không chỉ phục dựng các lễ hội truyền thống, tỉnh Tuyên Quang còn khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của tỉnh, các lễ hội độc đáo như: Lễ hội Thành Tuyên, Lễ hội đã được sách kỷ lục Guiness Việt Nam xác nhận kỷ lục lễ hội có mô hình đèn Trung Thu độc đáo, lớn nhất Việt Nam. Đây là sự kiện văn hoá, thể thao, du lịch quan trọng của tỉnh, nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá về miền đất, con người và các giá trị di sản văn hóa của Tuyên Quang, đồng thời khẳng định ý nghĩa, vai trò, những nét đặc sắc của Lễ hội Thành Tuyên tới bạn bè trong nước và quốc tế. Lễ Hội hoa lê tại xã Hồng Thái, huyện Na Hang nơi đây tuyến đường hoa lê tại xã Hồng Thái đã được công bố đạt kỷ lục Guiness "Tuyến đường hoa lê dài nhất Việt Nam". Vẻ đẹp tinh khôi của hoa lê Hồng Thái đã "vẫy gọi" du khách từ khắp nơi về thưởng ngoạn. Không chỉ vậy trên hành trình lưu giữ và phổ biến văn hoá truyền thống văn hóa dân tộc, Tuyên Quang còn Lễ đón nhận Chứng nhận Tri thức về cọn nước của người Tày được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia tri thức về cọn nước. Việc bảo bảo tồn di sản cọn nước trở thành nhiệm vụ cấp bách để giữ gìn giữ một nét đẹp văn hóa, gắn kết con người với cộng đồng, môi trường sống trong lành, gần gũi với thiên nhiên, thân thiện với môi trường, góp phần phát triển sản phẩm du lịch độc đáo, riêng có thu hút khách du khách đến với Tuyên Quang. ….. Đến nay, toàn tỉnh có 17 di sản văn hóa phi vật thể được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đặc biệt có di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái Việt Nam” được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Toàn tỉnh có 43 lễ hội, trong đó có 03 lễ hội văn hóa và 40 lễ hội truyền thống. Trong giai đoạn từ năm 2019-2024 thực hiện phục dựng Lễ Đại Phan, dân tộc Sán Dìu; lễ hội truyền thống đình Động Sơn của người Cao Lan, xã Chân Sơn, huyện Yên Sơn; phục hồi, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Lễ nhảy lửa của dân tộc Dao Đỏ…
Trong suốt chặng đường xây dựng NTM đã qua, bên cạnh việc đầu tư hoàn thiện cơ sở vật chất về văn hóa thì Tuyên Quang cũng chú trọng bảo tồn nét đẹp văn hóa của cộng đồng các dân tộc anh em, trong đó có các lễ hội dân gian. Các dịp lễ hội được các cấp, các ngành và địa phương phối hợp tổ chức trang trọng, vui tươi, phù hợp với nếp sống văn minh đã góp phần xây dựng NTM theo hướng hiện đại nhưng vẫn giàu bản sắc văn hóa. Đến nay, toàn tỉnh có trên 200 câu lạc bộ đàn hát dân ca và bảo tồn văn hóa dân tộc; trên 80 câu lạc bộ hát Then - đàn Tính; 06 câu lạc bộ hát Páo Dung của dân tộc Dao; 25 câu lạc bộ bảo tồn và giữ gìn bản sắc của dân tộc Cao Lan…
Vượt qua thách thức
Giai đoạn 2021-2025 có nhiều khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của dịch bệnh, suy thoái kinh tế, bất ổn ở một số nơi trên thế giới. Đặc biệt triển khai Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn mới với nhiều chỉ tiêu, tiêu chí có yêu cầu cao hơn hẳn giai đoạn trước. Dự báo trước khó khăn nhưng Tuyên Quang vẫn đặt ra mục tiêu cao cho năm 2024 là phấn đấu có ít nhất 12 xã đạt chuẩn NTM, 05 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 02 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và phấn đấu đến 2025 có thêm huyện Sơn Dương, huyện Hàm Yên đạt chuẩn huyện NTM.
Mục tiêu đặt ra có 95/122 xã về đích NTM đạt 77,86% cao hơn so với mục tiêu đề ra tại Quyết định số 263/QĐ-TTg, ngày 22/02/2022 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 (miền núi phía Bắc là 60%). Trong đó có nhiều xã thuộc huyện Sơn Dương là xã thuộc vùng II, vùng III và xã ATK cần vốn đầu tư lớn về hạ tầng nông thôn như: Giao thông, điện, trường học, nước sạch nông thôn... Điều này thể hiện quyết tâm của tỉnh chú trọng đến chất lượng trong xây dựng NTM, để những vùng nông thôn thành nơi đáng sống. Kết quả xây dựng NTM của tỉnh trong năm 2023 vượt so với mục tiêu đề ra khi toàn tỉnh có thêm 12 xã đạt chuẩn NTM 09 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 04 xã đạt NTM kiểu mẫu, tất cả đang hoàn thiện hồ sơ để các ngành thẩm định và trình cấp UBND tỉnh ra quyết định công nhận.
Không chỉ nâng cao đời sống tinh thần cho Nhân dân, thông qua việc bảo tồn, phát huy giá trị các lễ hội dân gian còn có ý nghĩa xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh cho nông thôn Tuyên Quang, khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm của mọi người, mọi nhà về giữ gìn văn hóa truyền thống trong quá trình xây dựng NTM. Bên cạnh đó, các lễ hội còn là dịp để chính quyền cổ vũ, động viên người dân tiếp tục thi đua thực hiện thắng lợi các phong trào cách mạng của địa phương. Hơn một thập kỷ xây dựng NTM, diện mạo của những vùng quê trong tỉnh đã đổi thay lớn, với cơ sở hạ tầng được đầu tư hiện đại. Dẫu vậy, những nét đẹp văn hóa của nông thôn Việt Nam nói chung, Tuyên Quang nói riêng vẫn âm thầm được lưu giữ, phát huy góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Theo Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, Phó Chánh Văn phòng thường trực Văn phòng điều phối xây dựng NTM tỉnh Nguyễn Xuân Hùng, quan điểm của tỉnh trong xây dựng NTM là không rập khuôn mà khai thác thế mạnh, đặc trưng của mỗi địa phương. Trong đó, các giá trị truyền thống địa phương, tính đặc thù mỗi vùng miền được phát huy chứ không “mặc đồng phục” cho tất cả. Khi triển khai vào thực tế, các địa phương cũng rất sáng tạo trong chọn mô hình phát triển sản xuất đến xây dựng cảnh quan môi trường, giữ gìn những nét đặc sắc về văn hóa bản địa…/.