Vấn đề về du lịch nông thôn trong thời gian gần đây được quan tâm chú ý, hỗ trợ thúc đẩy. Trước đây khi đề cập về du lịch nông thôn, chúng ta thường nói đến du lịch Homestay theo hình thức tự phát của các địa phương. Với tiềm năng du lịch sẵn có, những năm gần đây xã Trung Hà, huyện Chiêm Hóa đã đẩy mạnh phát triển loại hình du lịch nông thôn (Homestay). Các hộ gia đình đã  mạnh dạn đầu tư, chỉnh trang khuôn viên nhà ở, mua sắm trang thiết bị để phục vụ du khách đến ăn nghỉ tại gia đình. Cấp ủy chính quyền xã đã chủ động phối hợp với các cơ quan, phòng ban chuyên môn của huyện tổ chức các lớp tập huấn kiến thức về kỹ năng quản lý cáchoạt động dịch vụ du lịch nông thôn. Bên cạnh đó tạo điều kiện cho các hộ gia đình làm dịch vụ Homestay đi học tập kinh nghiệm những mô hình tốt, cách làm hay về phát triển du lịch cộng đồng ở các địa phương trong và ngoài tỉnh. Đồng thời khôi phục những nét văn hoá truyền thống như: Gìn giữ và phát triển những làn điệu dân ca, dân vũ, nghi lễ, lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số trên địa bàn nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu và thưởng thức văn hóa của du khách. Phục dựng một số nghề truyền thống phục vụ du khách như nghề thêu, dệt, thổ cẩm, nghề thuốc nam của dân tộc Dao, nghề đan lát hàng thủ công mỹ nghệ mây, tre, nứa, lá của dân tộc Tày…

Với nhiều hang động đẹp, sở hữu những cánh rừng nguyên sinh. Đặc biệt, là sự kì vĩ của Danh thắng thiên nhiên quốc gia Bản Ba, với địa hình núi đá vôi đã tạo nên nhiều ghềnh thác mang vẻ đẹp hoang sơ, thơ mộng. Sự đa dạng về văn hóa, đặc biệt nơi đây còn lưugiữ được nhiều nét văn hóa truyền thốngcủa đồng bào các dân tộc Tày, Dao, Mông...Xã Trung Hà, huyện Chiêm Hóa đang thực sự là một điểm đến lý tưởng cho du khách dừng chân khám phá.

Thác Bản Ba nằm tại Thôn Bản Ba 1, Bản Ba 2 phía Bắc của xã Trung Hà, giáp ranh với xã Đức Xuân, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang. Hai thôn cách trung tâm xã 6km và cách trung tâm thị trấn Vĩnh Lộc (huyện Chiêm Hóa) 36 km về phía Bắc. Hai thôn có tổng diện tích 786 ha (trong đó đất nông nghiệp 80,13 ha, đất khác 705,87 ha) Thôn Bản Ba 1, Bản Ba 2 có tiểu vùng khí hậu cận ôn đới, với nhiều cảnh quan đẹp như: Danh lam thắng cảnh cấp quốc gia Thác Bản Ba hùng vĩ, Ruộng bậc thang, vườn cam…Thôn Bản Ba 1, Bản Ba 2 có 223 hộ gia đình, với 1.026 nhân khẩu, có 03 dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân tộc Tày chiếm 60,7%, dân tộc Dao chiếm 33,3% (trong đó có dao tiền, dao đỏ, dao áo dài), dân tộc Mông 6,0 %. Đời sống hiện nay của các hộ gia đình trong thôn chủ yếu là sản xuất nông nghiệp. Thu nhập bình quân đầu người năm 2020 đạt 28 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo trên 20% (Bản Ba 1 = 22%, Bản Ba = 20%). Những năm gần đây, ngoài sản xuất lúa, nhân dân đã biết tận dụng khí hậu cận ôn đới để phát triển một số cây trồng, vật nuôi có lợi thế, như: trồng cam, trồng rau giảo cổ lam, trồng lúa nếp cái kết hợp nuôi thả cá chép...

Hai thôn hiện có 48 hộ gia đình dân tộc Tày còn lưu giữ nhà sàn truyền thống của dân tộc (bảo tồn gần như nguyên bản kiến trúc nhà sàn truyền thống), nhà ở của dân tộc Dao chủ yếu mái lợp Phi bờ rô xi măng- là các hộ di dân tái định cư vùng lòng hồ thủy điện Na Hang- Tuyên Quang). Các dụng cụ truyền thống phục vụ đời sống, sản xuất hàng ngày, trang phục truyền thống, các loại hình dân ca dân vũ (hát Then - Đàn tính, hát Páo dung, lễ cấp sắc, lễ giã cốm, múa Sênh tiền, nhảy lửa…), các loại hình trò chơi dân gian (bắn nỏ, đi cà kheo, đánh quay…) vẫn được lưu giữ và truyền lại cho thế hệ trẻ, tạo nên nét văn hóa độc đáo riêng có của thôn Bản Ba 1, Bản Ba 2. Văn hóa ẩm thực truyền thống của các dân tộc với nhiều món ăn hấp dẫn, độc đáo vẫn được duy trì và phát triển, như: Lợn đen, gà đồi, vịt bầu thả suối, dê núi, rau cải nương, rau giảo cổ lam, rau bò khai, rượu ngô men lá, mắm cá ruộng, xôi ngũ sắc…

Thôn còn có di tích tín ngưỡng Đền Bản Ba thờ Đức Thánh Lượng gắn với truyền thuyết về cây lá dong đỏ. Hàng năm, vào ngày mùng 4 tháng Giêng, nhân dân trong thôn tổ chức Lễ hội Lồng tông cầu sức khỏe bình an, mùa màng bội thu.Giai đoạn 2016-2020, khu du lịch sinh thái Thác Bản Ba, xã Trung Hà đã thu hút trên 45.000 lượt khách du lịch, chủ yếu là khách nội địa. Tổng doanh thu xã hội từ du lịch giai đoạn 2016-2020 ước đạt 35 tỷ đồng.Hiện nay, thôn Bản Ba 1 có 01 cơ sở lưu trú với 20 phòng và 20 giường; có 05 hộ kinh doanh dịch vụ Homestay phục vụ đón khách du lịch, năng lực bình quân mỗi nhà đón được 15-30 khách/đợt; công suất sử dụng phòng bình quân đạt trên 50%.

Đi đầu trong việc phát triển du lịch nông thôn tại nơi đây phải kể đến hộ gia đình anh Ma Đức Hòa, thôn Bản Ba 1, xã Trung Hà. Nhận thấy tiềm năng để phát triển du lịch nông thôn, tạo nguồn thu nhập ổn định cho gia đình, năm 2020, gia đình anh Hòa đã mạnh dạn đầu tư số tiền lên đến 1,5 tỷ đồng để đầu tư cải tạo, chỉnh trang khuôn viên Homestay của gia đình. Với tên gọi “Homestay Tát Củm” được đặt dưới chân núi của dòng thác Bản Ba. Theo anh Hòa chia sẻ: Tát Củm là tên gọi địa phương của người dân nơi đây về dòng thác này. Để gây ấn tượng với du khách, anh Hòa đã đặt tên Homestay của mình bằng chính cái tên Tát Củm.

Trao đổi với ông Seo Văn Sử, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Trung Hà, huyện Chiêm Hóa cho biết: Đến với xã Trung Hà, du khách sẽ được hòa mình với những hoạt động của đồng bào các dân tộc nơi đây, đặc biệt sẽ được tận mắt ngắm nhìn những bộ trang phục sặc sỡ, công phu từ đôi bàn tay của người phụ nữ dân tộc Dao làm nên.Người Dao ở Trung Hà vẫn luôn tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc mình, và mỗi người chọn một cách làm khác nhau nhưng tất cả đều chung một mục đích đó là giữ gìn và trao truyền các giá trị văn hóa  tốt đẹp cho con cháu đời sau.Để bảo tồn những giá trị văn hóa của dân tộc Dao, năm 2020, Câu lạc bộ văn hóa truyền thống người Dao, xã Trung Hà được thành lập với 21 thành viên. Đây đều là những người tâm huyết với văn hóa dân tộc Dao trên địa bàn xã, mỗi người đều có hiểu biết nhất định về văn hóa dân tộc mình. Câu lạc bộ thường tổ chức sinh hoạt cố định 1 tuần/lần hoặc những lúc nông nhàn khi đã xong việc đồng áng, mọi người lại hẹn nhau để cùng học hát, học múa, học chữ, học thêu… Người biết nhiều sẽ hướng dẫn, chia sẻ cho người biết ít. Sau đó, mỗi thành viên trong Câu lạc bộ sẽ tiếp tục truyền dạy lại cho người thân, con, cháu mình.

Để du lịch phát triển bền vững và trở thành hướng phát triển kinh tế chính của địa phương, xã Trung Hà đã và đang tập trung phát triển và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, hướng dẫn người dân làm du lịch một cách bền vững. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá về tiềm năng, thế mạnh du lịch của xã cũng như huy động từ các nguồn lực của tỉnh của huyện, vận động các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng vào lĩnh vực du lịch. Với những bước đi vững chắc, phát triển du lịch trên địa bàn xã Trung Hà, huyện Chiêm Hóa sẽ đi vào nề nếp và trở thành hướng phát triển kinh tế chính cho người dân, góp phần tạo ra những sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách khi đến với Trung Hà cũng như đến với tỉnh Tuyên Quang./.