 Đoàn viên, thanh niên TP Hồ Chí Minh tham gia dọn dẹp vệ sinh hưởng ứng chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn năm 2018. Ảnh: NGUYỄN QUỲNH |
Việt Nam hiện có hơn 60 triệu dân sống ở vùng nông thôn, chiếm khoảng 73% số dân của cả nước. Trung bình mỗi ngày, khu vực nông thôn phát sinh khoảng hơn 31 nghìn tấn chất thải rắn (CTR) sinh hoạt. CTR sinh hoạt khu vực này có tỷ lệ khá cao chất hữu cơ, chủ yếu là từ thực phẩm thải, chất thải làm vườn và phần lớn đều là chất thải hữu cơ dễ phân hủy. Tuy nhiên, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT), tỷ lệ thu gom CTR sinh hoạt tại khu vực nông thôn chỉ mới đạt khoảng 40% đến 55%. Phần lớn CTR được thu gom và xử lý bằng biện pháp chôn lấp, không hợp vệ sinh cho nên gây ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, mỗi năm tại khu vực nông thôn phát sinh khoảng hơn 47 triệu tấn chất thải chăn nuôi và hơn 14 nghìn tấn bao bì hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón các loại và CTR phát sinh từ nhóm làng nghề tái chế phế liệu (kim loại, giấy, nhựa…) với nhiều thành phần nguy hại cho môi trường và sức khỏe con người.
Các chuyên gia trong lĩnh vực môi trường cho biết, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, tại một số địa phương đã đẩy mạnh việc thành lập đơn vị thu gom CTR sinh hoạt. Hiện có khoảng hơn 40% tổng số thôn, xã hình thành các tổ thu gom rác tự quản của thôn, xã thu gom rác trong khu dân cư, vận chuyển đến địa điểm tập kết, sau đó doanh nghiệp thu gom vận chuyển về khu xử lý tập trung của huyện, thành phố. Tuy nhiên, chưa có chính sách hỗ trợ cho các hoạt động quản lý chất thải nông thôn. Ở khu vực đô thị, các công ty dịch vụ môi trường là các doanh nghiệp công ích, 80% kinh phí hoạt động từ ngân sách Nhà nước, 20% do người dân đóng góp. Trong khi đó ở nông thôn, kinh phí hoạt động của các tổ chức dịch vụ môi trường chủ yếu từ nguồn thu phí dịch vụ môi trường do người dân đóng góp, chỉ đủ để trả thù lao cho người thu gom rác với mức thu nhập chỉ bằng 30% đến 40% so với thu nhập của người thu gom rác ở đô thị. Bên cạnh đó, các tổ chức dịch vụ môi trường nông thôn chưa đủ năng lực để giải quyết hiệu quả các vấn đề quản lý chất thải. Hầu hết các tổ chức xã hội ở nông thôn mới thực hiện được các nội dung về tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng, tổ chức thu gom chất thải, chưa có các biện pháp xử lý, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải ngày càng gia tăng.
Việc thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt tại khu vực nông thôn cũng chưa nhận được sự quan tâm đúng mức của các cấp chính quyền địa phương. Công tác quy hoạch, lựa chọn điểm chôn lấp rác chưa hợp lý, gây tốn kém quỹ đất; công nghệ lò đốt chưa phù hợp; kinh phí hoạt động cho công tác bảo vệ môi trường còn thiếu so với nhu cầu thực tế. Nhận thức của người dân tại các khu vực nông thôn về vấn đề môi trường chưa cao, nhất là việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất, xả rác thải không đúng nơi quy định và chưa tích cực tham gia công tác vệ sinh môi trường tại khu vực mình sinh sống.
Thứ trưởng Bộ TN và MT Võ Tuấn Nhân cho biết, hưởng ứng chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn năm 2018, có chủ đề “Quản lý rác thải vì môi trường nông thôn bền vững”, Bộ TN và MT đã có văn bản đề nghị các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố và các đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội chỉ đạo các đơn vị chức năng tổ chức các hoạt động thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải nhựa và ni-lông; phối hợp các Bộ TN và MT, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn việc thu gom, vận chuyển và xử lý CTR sinh hoạt nông thôn; thu hồi các bao gói hóa chất bảo vệ thực vật sau sử dụng; vận động nhân dân không đốt rơm rạ sau thu hoạch. Các địa phương cần tập trung giải quyết các vấn đề môi trường lớn, các điểm nóng về ô nhiễm môi trường; đẩy mạnh kiểm tra, giám sát các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao; phối hợp các nhà sản xuất tổ chức ngày hội tái chế với mục đích thu gom, thu hồi các sản phẩm thải bỏ, nhất là các chất thải điện tử.
Đối với 28 tỉnh, thành phố ven biển, cần tăng cường tổ chức các hoạt động ra quân làm sạch môi trường tại các bãi biển, khu vực ven bờ, trong đó tập trung thu gom, thu hồi các sản phẩm làm từ nhựa, bao bì, túi ni-lông và vận chuyển đến nơi tái chế, xử lý theo quy định. Tổ chức bàn giao bãi biển, khu vực ven bờ đã làm sạch cho các tổ chức, đơn vị có trách nhiệm quản lý để không tái diễn tình trạng ô nhiễm môi trường biển. UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo rà soát, tổng hợp báo cáo về các mô hình, công trình xử lý chất thải rắn sinh hoạt đã triển khai và lựa chọn, giới thiệu các công trình xử lý rác thải sinh hoạt nông thôn phù hợp, hiệu quả nhất với thực tế địa phương để giới thiệu và phổ biến nhân rộng như một hoạt động thiết thực hưởng ứng chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn năm 2018…