Hợp tác xã (HTX), đặc biệt là HTX nông nghiệp không chỉ có vai trò hết sức quan trọng trong việc cơ cấu lại sản xuất, liên kết sản xuất, bao tiêu nông sản, giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn góp phần làm thay đổi căn bản diện mạo nông thôn... Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM), một trong 19 tiêu chí có vai trò hết sức quan trọng là tiêu chí về hình thức tổ chức sản xuất (tiêu chí 13), bởi lẽ để xã đạt chuẩn về nông thôn mới thì xã đó phải có HTX hoạt động có hiệu quả. Do đó, vai trò của của HTX nông nghiệp là rất quan trọng, vừa hỗ trợ để thực hiện những tiêu chí cần đạt được vừa là điều kiện cần thiết nhằm phát huy nội lực của người dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới.

Hợp tác xã hoạt động hiệu quả và có hợp đồng liên kết theo chuỗi giá trị ổn định là một trong chỉ tiêu của 19 tiêu chí xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021 – 2025. Xác định rõ tầm quan trọng của tiêu chí, thời gian qua, tỉnh Tuyên Quang tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp đổi mới hình thức sản xuất, hỗ trợ nông dân tham gia vào các HTX, tạo động lực giúp HTX phát triển bền vững, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. 

Chủ trương đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể, HTX tại Tuyên Quang

Với chủ trương đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh (Khóa XVII) đã ban hành Chương trình hành động số 28-Ctr/TU ngày 21/11/2022 thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16 tháng 6 năm 2022 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới; Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 78/KH-UBND ngày 14/4/2023 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Trong đó nhấn mạnh tập trung các giải pháp để kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh phát triển hiệu quả, bền vững, cùng với kinh tế nhà nước là thành phần quan trọng trong nền kinh tế. Phát triển kinh tế tập thể, nòng cốt là hợp tác xã hoạt động theo đúng bản chất, giá trị và nguyên tắc với nhiều mô hình hợp tác, liên kết, áp dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ, thu hút ngày càng nhiều thành viên tham gia kinh tế tập thể, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho thành viên, người lao động góp phần phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội tại địa phương.

Tỉnh Tuyên Quang xác định phấn đấu đến năm 2030 toàn tỉnh có trên 600 hợp tác xã, với trên 13.000 thành viên; Bảo đảm trên 60% tổ chức kinh tế tập thể đạt loại tốt, khá, trong đó có ít nhất 50% hợp tác xã nông nghiệp tham gia liên kết theo chuỗi giá trị; Có trên 50 hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; phát triển các chuỗi giá trị nông sản hàng hoá gắn với liên kết sản xuất, cung cấp dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; đẩy mạnh tham gia vào các chuỗi cung ứng đưa sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu trực tiếp ra nước ngoài…

Theo đó, trong giai đoạn này sẽ tập trung các giải pháp phát triển HTX như: Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể; Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức kinh tế tập thể; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể. Đối với các HTX nông lâm nghiệp, thủy sản cần phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, xây dựng và phát triển các liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ theo các cơ chế, chính sách của tỉnh như: chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản hàng hóa, sản phẩm OCOP và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; chính sách hỗ trợ liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ...

Để đạt được các mục tiêu phát triển HTX, tỉnh Tuyên Quang đã ban hành các cơ chế chính sách trong đó khuyến khích phát triển HTX nông nghiệp như: hỗ trợ HTX thành lập mới có tổ chức sản xuất hàng hóa nông, lâm nghiệp, thủy sản gắn với tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị thành lập mới được hỗ trợ mua máy vi tính và trang thiết bị văn phòng; hỗ trợ lãi suất tiền vay cho các hợp tác xã vay vốn để tổ chức sản xuất nông nghiệp hàng hoá, sản phẩm OCOP; Hỗ trợ xây dựng và quản lý nhãn hiệu; hỗ trợ đánh giá và cấp giấy chứng nhận sản xuất, chế biến theo tiêu chuẩn; hỗ trợ HTX tham gia Chương trình OCOP và xúc tiến thương mại; sản xuất hữu cơ; thực hiện các dự án liên kết sản xuất...

Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương trong tỉnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Hợp tác xã, cũng như vai trò của HTX trong xây dựng NTM cho cán bộ, thành viên HTX và cho người dân hiểu. Đồng thời, tạo điều kiện và khuyến khích người dân tham gia vào hoạt động của HTX nông nghiệp, đẩy mạnh tổ chức liên kết với các doanh nghiệp xây dựng thành chuỗi giá trị, tạo đầu ra ổn định cho các sản phẩm nông nghiệp của người dân làm ra. 

Phát triển HTX là xu thế tất yếu

Thực tiễn, kinh nghiệm ở nước ta nói chung và của tỉnh Tuyên Quang nói riêng ngày càng khẳng định, kinh tế tập thể, HTX vẫn đang chứng thực là mô hình hoạt động hiệu quả, phù hợp với điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt. Và quan trọng hơn nữa, thông qua HTX, các hộ nông dân, các doanh nghiệp nhỏ hợp tác với nhau, tăng sức mạnh để đối phó với khó khăn trên con đường mưu cầu no ấm và hạnh phúc của mình. 

Đến thời điểm 31/7/2023, trên địa bàn tỉnh có 517 HTX. Trong đó, có 433 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, với số lượng thành viên HTX là 8.583 thành viên. Các HTX nông, lâm nghiệp đã đáp ứng cho nhu cầu của thành viên HTX, giải quyết việc làm cho người lao động ở khu vực nông thôn, góp phần vào ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Hoạt động của các HTX tác động không nhỏ vào việc hỗ trợ kinh tế hộ thành viên thông qua cung cấp các dịch vụ vật tư đầu vào, nâng cao kỹ thuật sản xuất, chế biến và bao tiêu sản phẩm đầu ra, thúc đẩy phát triển sản xuất nông sản hàng hóa, khắc phục được tình trạng sản xuất với quy mô nhỏ lẻ, phân tán, chủ thể trong việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu cho sản phẩm, sản xuất sản phẩm OCOP, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP của các thành viên việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ cao được quan tâm thực hiện nhằm góp nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng giá trị sản phẩm, tăng thu nhập và tạo việc làm cho thành viên và người lao động, nhất là trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, bước đầu đã có HTX tham gia xuất khẩu sản phẩm. Có 104 chủ thể là HTX có sản phẩm OCOP có 147 sản phẩm được xếp hạng từ 3 sao trở lên (trong tổng số 191 sản phẩm, chiếm tỷ lệ 77%), có 77 HTX đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại Cục Sở hữu trí tuệ cho 82 sản phẩm, góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh.

Chi cục Phát triển nông thôn kiểm tra, tư vấn hoạt động cho các HTX trên địa bàn xã Thanh Tương và Năng Khả, huyện Na Hang

Hiện toàn tỉnh có 57 HTX  áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ (trong đó có 45 HTX với 530,7 ha được tổ chức trồng trọt theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ; 10 HTX tổ chức chăn nuôi VietGAHP; 02 HTX tổ chức sản xuất cá VietGAP); Các  HTX đã hợp tác, tích cực mở rộng liên kết và tổ chức sản xuất tiêu thụ sản phẩm nông sản. Số lượng HTX tham gia vào các chuỗi liên kết sản xuất, ứng dụng công nghệ cao, sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn ngày càng tăng.

Hợp tác xã Sơn Trà được thành lập năm 2018, trụ sở đặt tại xã Hồng Thái, huyện Na Hang, hiện HTX có 20 thành viên. Hiện nay HTX có tổng diện tích vùng nguyên liệu chè Shan Tuyết trên địa bàn là 64 ha, có 21 ha chè Shan Tuyết  của HTX đã hoàn thành chuyển đổi theo hướng hữu cơ. HTX tổ chức sản xuất chè theo tiêu chuẩn ISO, mở cửa hàng bán và giới thiệu sản phẩm của HTX và các sản phẩm OCOP phục vụ khách du lịch. Có 03 sản phẩm OCOP, trong đó có 02 sản phẩm 4 sao, 01 sản phẩm 3 sao. Hiện nay HTX đang hoàn thiện sản phẩm OCOP 5 sao trình Trung ương thẩm định, công nhận.

HTX nông lâm nghiệp Kim Bình tổ chức sản xuất công nghệ cao

Một trong những HTX tham gia tích cực vào việc phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị, nâng cao thu nhập cho người dân HTX chăn nuôi và sản xuất giống gia cầm Minh Tâm, trụ sở đặt tại xã Tú Thịnh, huyện Sơn Dương, hiện HTX có 38 thành viên. HTX đã tổ chức sản xuất và ký hợp đồng tiêu thụ dưa chuột, với quy mô 180 ha, liên kết với trên 1.200 hộ trồng 170 ha dưa chuột trên địa bàn tỉnh, khi tham gia mô hình liên kết trồng dưa chuột người dân được ký hợp đồng, cung ứng giống, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, hướng dẫn kỹ thuật đặc biệt là được HTX bao tiêu toàn bộ sản phẩm.

Đến nay, toàn tỉnh có 62 xã đạt chuẩn xã nông thôn mới; 08 xã hoàn thành đạt chuẩn NTM nâng cao, 01 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, tiêu chí bình quân xã xây dựng nông thôn mới toàn tỉnh đạt 15,12 tiêu chí/xã. Trong đó, vai trò của các HTX nông nghiệp tại các địa phương đã góp phần to lớn đối với việc thay đổi diện mạo vùng nông thôn và thực hiện các tiêu chí về thu nhập, giảm hộ nghèo ở các xã đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn./.